Στη διάρκεια των αιώνων, οι δρόμοι του εμπορίου έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη μεταφορά αγαθών και στην ανταλλαγή ιδεών μεταξύ διαφορετικών περιοχών του κόσμου. Οι ιστορικοί δρόμοι του μεταξιού ήταν ένα δίκτυο εμπορικών δρόμων σε ξηρά και θάλασσα που διέσχιζε διάφορες χώρες, από την Κίνα δια μέσου της Ασίας μέχρι τη Μεσόγειο, συνδέοντας πολιτισμούς και ανθρώπους από διαφορετικές κουλτούρες, θρησκείες και γλώσσες, και επιτρέποντας την ανταλλαγή ιδεών.
Κατά μήκος των δρόμων του μεταξιού, πολλές πόλεις άνθισαν σε ολόκληρη την Κίνα, την Κεντρική Ασία, την Αραβία, την Ινδία, την Περσία και τη σύγχρονη Τουρκία. Το εμπόριο έφερε πλούτο και ευφορία που επέτρεψε την εξέλιξη της βιομηχανίας και των επιστημών, συμπεριλαμβανομένης της τυπογραφίας, της παραγωγής γυαλιού και χαρτιού, της ιατρικής, της φιλοσοφίας, της αστρονομίας και της γεωργίας. Οι πόλεις έγιναν ζωτικά κέντρα και προσέλκυσαν πολυμαθείς διανοούμενους που στιγμάτισαν με τρόπο σπουδαίο και συναρπαστικό την ιστορία.
- Σιάν
Η Σιάν είναι μια μεγάλη κινεζική πόλη (γνωστή για τον στρατό από τερακότα ή πύλινο στρατό που βρέθηκε θαμμένος στην περιοχή). Επίσημα γνωστή ως “Τσανγκάν”, υπήρξε η αρχαία αυτοκρατορική πρωτεύουσα, που σηματοδότησε τις αρχές του Δρόμου του Μεταξιού κάτω από τη δυναστεία των Χαν το 141-87 π.Χ. Από τον 4ο αιώνα και μετά, η Σιάν ήταν πρωτεύουσα της κινεζικής αυτοκρατορίας. Γνώρισε το απόγειο της ανάπτυξής της κάτω από τη δυναστεία των Τανγκ (618-904) και έγινε μια από τις πιο πολιτιστικές πρωτεύουσες στον κόσμο.
“Στο ζενίθ της δόξας της, στα μέσα του 8ου αιώνα, η Σιάν ήταν η πιο πολυπληθής, κοσμοπολίτικη και πολιτισμένη πόλη στον κόσμο.” (Richard B. Mather)
Υπήρξε ένας μεγάλος εμπορικός κόμβος, ένας τόπος συνάντησης ανθρώπων διαφορετικού εθνικού και θρησκευτικού υπόβαθρου. Δύο σημαντικά στοιχεία μαρτυρούν αυτή τη δόξα:
- Η δυτική αγορά της Σιάν: Η δυτική αγορά της πόλης έπαιξε σημαντικό ρόλο στο εμπόριο με τη Δύση, παρέχοντας στους εμπόρους ένα κέντρο για να πωλούν και να αγοράζουν αγαθά. Μεταξύ των κυρίαρχων μορφών αυτής της εποχής ήταν και οι έμποροι Sogdian από την περιοχή της Κεντρικής Ασίας, οι οποίοι ήταν ζωτικοί παράγοντες στη μεταφορά και εμπορία αγαθών προς την Κίνα.
- Το Μεγάλο Τζαμί της Σιάν: Το τζαμί επιβιώνει ακόμα και αντικατοπτρίζει το πώς η πόλη, κάτω από τη δυναστεία των Τανγκ και μέσα σε κλίμα ανοχής, ήταν ένα θρησκευτικό κέντρο όχι μόνο για τον Βουδισμό και τον Ταοϊσμό, αλλά και για τον Ζωροαστρισμό, τον Μανιχαϊσμό, τον Νεστοριανό Χριστιανισμό και το Ισλάμ.
- Σαμαρκάντ
Μια εκπληκτική πόλη στην καρδιά της Κεντρικής Ασίας, μια σημαντική πόλη στον Δρόμο του μεταξιού, στρατηγικά χτισμένη μεταξύ Κίνας και Μεσογείου. Για αιώνες ήταν ένα εμπορικό κέντρο, γνωστό για τη βιοτεχνική παραγωγή και τις ακαδημαϊκές σπουδές. Ιστορικά αρχεία δείχνουν ότι από νωρίς, από την εποχή των Χαν (206 π.Χ.-220 μ.Χ.), οι έμποροι της Σαμαρκάντ έφταναν μέχρι την Κίνα για να εμπορευτούν πολύτιμα μέταλλα, μπαχαρικά και υφάσματα. Αργότερα, όταν ο Tamerlane την κατέστησε πρωτεύουσά του στα τέλη του 14ου αιώνα, η Σαμαρκάντ γνώρισε τη μεγάλη ευημερία της.
Ορισμένα από τα σημαντικότερα τοπόσημά της:
- Η κεντρική λεωφόρος: Ο Tamerlane, στο πλαίσιο των σχεδίων του να καταστήσει την πόλη ένα παγκόσμιο κέντρο, αποφάσισε να χτίσει αυτόν τον κεντρικό δρόμο με καταστήματα για να ενθαρρύνει το εμπόριο και την ανάπτυξη της εμπορικής οικονομίας.
- Το Παρατηρητήριο της Σαμαρκάντ: Ο εγγονός του Tamerlane, Ulughbeg, ένας σπουδαίος επιστήμονας, κατέστησε τη Σαμαρκάντ επιστημονικό και πολιτιστικό κέντρο. Θέλησε να περιτριγυρίζεται από μελετητές και διανοούμενους, ώστε να συζητούν μαζί του επιστημονικά ζητήματα. Το 1424 ίδρυσε ένα από τα μεγαλύτερα παρατηρητήρια στον μουσουλμανικό κόσμο. Ήταν ένα μνημειακό κτίριο, εξοπλισμένο με έναν τεράστιο μεσημβρινό κύκλο, που έγινε το σύμβολο του παρατηρητηρίου.
- Χαλέπι
Σε στρατηγικό σημείο, μεταξύ του ανατολικού μεσογειακού κόλπου και της κοιλάδας του Ευφράτη, στο σταυροδρόμι πολλών εμπορικών οδών από τη 2η χιλιετία π.Χ., το Χαλέπι ξεχωρίζει ως ένα από τα βασικά κέντρα κατά μήκος των θρυλικών δρόμων του μεταξιού. Το Χαλέπι είναι μια από τις παλαιότερες κατοικημένες πόλεις στον κόσμο και υπήρξε ένα λαμπρό κέντρο εμπορίου και βιομηχανίας στη διάρκεια των αιώνων. Στην αρχαία αυτή πόλη βρίσκονται μερικά καταπληκτικά μνημεία που μαρτυρούν τις κοινωνικές, πολιτιστικές και οικονομικές ανταλλαγές, οι οποίες άνθισαν στην πόλη κατά τη «χρυσή» περίοδο των δρόμων του μεταξιού, από τον 12ο μέχρι τον 15ο αιώνα:
- Η Ακρόπολη και το Τζαμί: Η εξέχουσα ακρόπολη στην κορυφή του λόφου αποτελεί ένα σπουδαίο τοπόσημο. Η πόλη φιλοξενεί επίσης ένα πανέμορφο μεγαλοπρεπές τζαμί, που χτίστηκε αρχικά από τον Χαλίφη της δυναστείας των Ουμαγιδών στον 8ο αιώνα και αργότερα τροποποιήθηκε αρκετές φορές.
- Το Παζάρι: Το περίφημο “Bazar” εκτείνεται σε μήκος 13 χιλιομέτρων. Έχει αποτελέσει τον πυρήνα της οικονομικής και κοινωνικής ζωής της πόλης για εκατοντάδες χρόνια. Μέχρι την πρόσφατη ιστορία, κάθε τμήμα του Bazar έφερε το όνομα των εμπόρων ή των προϊόντων του, για παράδειγμα το τμήμα του μαλλιού, το τμήμα του χαλκού, αυτό των ραφτάδων, των μπαχαρικών κλπ. Διάφορα καραβανσαράι, χάνια και χαμάμ υποστήριζαν αυτή την πολύβουη αγορά, προσφέροντας υπηρεσίες σε εμπόρους και ταξιδιώτες από όλο τον κόσμο.
- Μοσούλη
Μία από τις τεράστιες βιομηχανικές και εμπορικές πόλεις, η Μοσούλη, στο σημερινό Βόρειο Ιράκ, και το σημαντικότερο κέντρο του Βορρά για το εμπόριο, τη βιομηχανία και τις επικοινωνίες, ήταν κάποτε μια ακμάζουσα πόλη στους δρόμους του μεταξιού.
Ο μουσουλμάνος γεωγράφος al-Muqaddasi του 10ου αιώνα, περιγράφει τη Μοσούλη ως τη “μητρόπολη της περιοχής. Είναι μια υπέροχη πόλη, όμορφα χτισμένη. Το κλίμα είναι ευχάριστο, το νερό υγιεινό. Εξαιρετικά φημισμένη και αρχαία, διαθέτει άριστες αγορές και πανδοχεία και κατοικείται από σημαντικές προσωπικότητες και πολυμαθείς άνδρες. Από εδώ περνούν προμήθειες για τη Βαγδάτη και εκεί πηγαίνουν τα καραβάνια του Al-Rihab. Έχει, επιπλέον, πάρκα, μαγειρικές σπεσιαλιτέ, εξαιρετικά φρούτα, πολύ ωραία λουτρά, υπέροχα σπίτια και καλά κρέατα: τα πάντα σε όλη την πόλη ευδοκιμούν.”
Κάτω από τη δυναστεία των Αββασιδών, η Μοσούλη έγινε ένας σημαντικός οικονομικός κόμβος στον δρόμο του μεταξιού. Από τότε και στο εξής, η Μοσούλη συνέχισε να αναπτύσσει προηγμένες τεχνικές στην τέχνη και την παραγωγή πολυτελών αγαθών.
Η Μοσούλη έγινε επίσης διάσημη για τις βιομηχανίες που βρίσκονταν στην πόλη:
- Παραγωγή αργού πετρελαίου: Διάφορες πηγές μαρτυρούν την παραγωγή αργού πετρελαίου στο Ιράκ, όπου υπήρχαν διαρροές στην ανατολική όχθη του Τίγρη κατά μήκος του δρόμου προς τη Μοσούλη. Μουσουλμάνοι ταξιδιώτες ανέφεραν ότι παραγόταν και εξαγόταν σε μεγάλες ποσότητες.
- Παραγωγή κλωστοϋφαντουργίας: Η Μοσούλη ήταν δημοφιλής για την παραγωγή των καλύτερων υφασμάτων. Τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα ήταν ιδιαίτερα φημισμένα. Έδωσε εξάλλου το όνομά της στο λεπτό ύφασμα μουσελίνα.
- Μερβ
Η Μερβ ήταν μια μεγάλη πόλη στην κεντρική Ασία, στον ιστορικό δρόμο του μεταξιού, που βρίσκεται κοντά στη σημερινή πόλη Μαρία στο Τουρκμενιστάν. Στην πρώιμη ισλαμική περίοδο, ήταν η πρωτεύουσα της επαρχίας Khorasan και τον 12ο αιώνα ήταν η μεγαλύτερη πόλη στον κόσμο.
Κάτω από τη δυναστεία των Αββασιδών, η Μερβ συνέχισε να είναι η πρωτεύουσα της Ανατολής. Η μεγάλη ευημερία της σημειώθηκε από τον 8ο έως τον 13ο αιώνα. Μέχρι τον 11ο αιώνα, η Μερβ ήταν ένα μεγάλο εμπορικό κέντρο Ανατολικού τύπου με παζάρι, καταστήματα για τεχνίτες, μεταφορείς χρημάτων, χρυσοχόους, υφαντουργούς, χαλυβουργούς και αγγειοπλάστες. Ήταν ένα διοικητικό και θρησκευτικό κέντρο, που περιείχε τζαμιά, ιεροδιδασκαλεία, παλάτια.
- Παραγωγή κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων: Ένα από τα εμπορικά σήματα της Μερβ ήταν τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα της. Η πόλη ήταν φημισμένη για το μετάξι της που παραγόταν σε αφθονία, καθώς και για το λεπτό βαμβάκι της. Οι εξαγωγές ακατέργαστων και μεταποιημένων προϊόντων στέλνονταν απ’ άκρη σ’ άκρη. Η Μερβ ήταν μία από τις μεγάλες εμπορικές οδούς των καραβανιών μεταξύ δυτικής και ανατολικής Ασίας.
Συγγραφέας: Cem Nizamoglu
Πηγή: muslimheritage.com
Μετάφραση στα ελληνικά: Ερευνητικό Κέντρο MOHA